Türkiye’deki yasalara göre, bir kişinin kendi kararıyla evlenebilmesi için en az 18 yaşında olması gerekir. Ancak 17 yaşını dolduranlar anne ve babasının yazılı izni ile, 16 yaşını dolduranlar ise hakimin izni ile evlenebilirler. Medeni Kanun’un 124. maddesinde “Bir erkek veya kadın 17 yaşına gelmeden evlenemez. Ancak olağanüstü hallerde ve çok önemli bir nedenle hakim, nikahı kıyılan erkek veya kadına izin verebilir.” evlenmek için 16 yaşını doldurmuştur. Mümkünse karardan önce anne baba veya veliler dinlenir.”
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2020 yılında 16-17 yaşında resmi nikah kıyan erkek çocuk sayısı 726 iken aynı yaştaki kız çocuklarında bu sayı 13 bin 14. kalın. Ancak Türkiye’deki resmi evlilik istatistikleri imam nikahlı evlilikleri içermediği gibi 16 yaş altı evliliklere ilişkin veri de içermemektedir.
“Suna’nın Kızları” Araştırma Koordinatörü Dr. Aysel Madra, “Türkiye’deki en önemli sorunlardan biri elimizde yeterli veri olmaması. Resmi istatistiklere yansımayan 16 yaş altı vakalar olduğunu duyuyoruz ama biz bu konuda bilgi sahibi değiliz.” elimizdeki resmi verilere baktığımızda bile sorunun çok büyük bir toplumsal cinsiyet boyutu olduğunu görüyoruz.” diyor.
18 yaşından önceki evliliklerde dini nikah tercih ediliyor
Birleşmiş Milletler’e göre çocuk yaşta, erken yaşta ve zorla evlendirme, çocukların eğitimlerini engelleyen, sosyal, psikolojik, fiziksel ve kültürel gelişimlerini sınırlayan ve özgürlüklerini kısıtlayan temel haklarının ihlallerinden biridir.
“Türkiye’de Çocuk, Erken ve Zorla Evlilikler: 1993-2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması Bilgi Analizi” raporuna göre, genç yaşta evlenen çocuklar depresyon, riskli davranışlar ve intihar eğilimleri yaşıyor. Rapora göre, 18 yaşından önce yapılan evliliklerde, resmi nikah yaşına gelmemiş kız çocuklarının dini nikahla evlendirilmeleri tercih ediliyor. 2015 yılında Anayasa Mahkemesi, Türk Ceza Kanunu’nun resmi nikah kıymadan dini nikah kıyanlar ile evlilik cüzdanını görmeden bu nikahı yapan din görevlisinin nikah kıymasını düzenleyen 230’uncu maddesinin 5’inci ve 6’ncı fıkralarını iptal etti. hapsedilmelidir. Türkiye 2018 Nüfus ve Sağlık Araştırması, 20-24 yaş grubunda 18 yaşından önce yapılan evliliklerin yüzde 71’inin dini nikahtan önce yapıldığını ortaya koyuyor. 20-24 yaş grubunda çocukken evlenen kadınların yüzde 33’ünün ilk doğumunu 15-17 yaşlarında yaptığı birebir araştırmalar gösteriyor.
“Okullaşmanın düşük olduğu bölgelerde zorla evlendirme oranları yüksek”
TÜİK verilerine göre 18 yaşından önce evlenen erkeklerin oranı yüzde 4,4, kadınların oranı ise yüzde 24,2. Çocuk yaşta evlilikler, kız çocuklarının eğitimden sağlığa birçok alanda sorun yaşamasına neden olmaktadır. Okula devam, kızların evlenme yaşını geciktirebilir. Madra, “Kız çocuklarının okullaşma oranının düşük olduğu bölge ve illerde çocuk yaşta ve zorla evlendirilme oranlarının daha yüksek olduğunu görüyoruz” diyor.
Dr. Aysel MadraFotoğraf: özel
Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) Türkiye’nin “Çocuk, Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerin Sağlık Riskleri ve Sonuçlarına Çok Sektörlü Yaklaşım” raporunda, ebeveynlerin ve çocukların eğitim düzeyi düştükçe erken evlilik oranlarının arttığı belirtiliyor. Rapora göre, eğitim düzeyi düşük olan ve çocukluklarını kentsel yerleşim yerlerinin dışında geçiren kız çocukları, erken yaşta evlilik riskiyle karşı karşıya. Sağlık açısından riskli gebelikler arasında çocuk yaşta evliliklerin yol açabileceği en kıymetli sorunlar ve buna bağlı olarak anne-çocuk sağlığı açısından tehlikeli durumlar sıralanmaktadır.
Dr. Aysel Madra, kız çocuklarının küçük yaşta, erken yaşta ve zorla evlendirilmelerine karşı koruyucu önlemlerin alınmasının önemine özellikle dikkat çekiyor:
“Bu aslında bir çocuk güvenliği ve çocuk koruma meselesi. Mevcut sistemlerin çok iyi uygulanması gerekiyor. Devlet kurumları başta olmak üzere kız çocuklarının güvenliğini sağlamakla yükümlü aktörlerin bu yükümlülükleri yerine getirmesi gerekiyor.”
